U bent hier > BEHANDELINGEN > AANGEZICHTSVERLAMMING
Wat is een aangezichtverlamming?
Een aangezicht verlamming is een uitval van de spieren in het gelaat die verantwoordelijk zijn voor gelaatsuitdrukkingen. Deze spieren zorgen onder andere dat wij het voorhoofd kunnen fronsen, de ogen kunnen sluiten, kunnen drinken en glimlachen. Elke gelaatshelft wordt bestuurd door een afzonderlijke zenuw die direct aan de basis van de hersenen ontspringt: de Nervus Facialis. Er bestaan dus een linker N. facialis voor de linker gelaatshelft en een rechter N. facialis voor de rechter gelaatshelft. De zenuw ontspringt als een grote bundel aan de hersenstam en verloopt vervolgens achter het oor deels door de schedel naar de weke delen van de kaak. Juist voor het oor splitst deze hoofdstam zich vervolgens in vijf takken: een naar het voorhoofd, een naar het oog, twee naar de bovenlip en mondhoek, een naar de onderlip en hals.
Wat zijn de oorzaken van een aangezichtsverlamming?
Er zijn verschillende oorzaken voor een aangezichtverlamming, en afhankelijk van de oorzaak kan de uitval totaal of gedeeltelijk, en aan één of beide gelaatshelften voorkomen. De meest voorkomende oorzaken zijn: aangeboren, na een hersen operatie (meestal een acousticusneurinoom) of een hersenbloeding, na een schedelbasisfraktuur of een ander ongeval, als gevolg van een infectie of Bell's paralyse, of na een aandoening of operatie aan de speekselklier (parotis). Uitzonderlijk kan geen oorzaak van de uitval gevonden worden.
Wat zijn de klachten?
De klachten zijn afhankelijk van de oorzaak, ernst, en duur van de uitval. Bij jonge personen is er dankzij de huidelasticiteit meestal geen asymmetrie tussen de beide gelaatshelften in rust. Patienten klagen voornamelijk van asymmetrie bij lachen. Soms zijn er klachten van een droog of geprikkeld oog, doordat de oogsluiting afwezig is. Bestaat de uitval langer, en zeker bij oudere patienten is er een asymmetrie in rust zichtbaar: de mondhoek hangt af, het onderste ooglid is minder gesteund waardoor het oog nog meer openstaat. De wenkbrauw kan over het bovenste ooglid hangen. Drinken kan bemoeilijkt zijn.
Behandelingsdoel
De behandeling focust op de volgende aspecten: herstel van de symmetrie van het gelaat in rust (gelaatstonus), herstel van een symmetrische glimlach, en herstel van het oogsluitingsmechanisme. De manier waarop dit verwezenlijkt wordt is afhankelijk van de leeftijd van de patient en de duur van de uitval.
Behandelingen
- Uitval korter dan 9-12 maanden / Patient jonger dan 65 jaar
Indien het verloop van de N. facialis in het gelaat onderbroken is zonder dat een segment van de zenuw ontbreekt, dient dit hersteld te worden door de zenuwen opnieuw aan elkaar te sluiten. Meestal is een ongeval, bv een snijwonde in het gelaat, de oorzaak. Hoe vroeger het letsel erkent en herstelt wordt, hoe beter het resultaat.
Indien echter het verloop van de N. facialis in het gelaat onderbroken is en een deel van de zenuw ontbreekt, dient dit defect overbrugt te worden met een zenuwgreffe. Hiertoe wordt een gevoelszenuw uit het onderbeen gebruikt: de N. suralis, hetgeen een gevoelloze zone aan de zijkant van de voet veroorzaakt. Deze zenuw dient als geleiding om het defect te overbruggen. Ook hierbij geldt: hoe eerder de reconstructie na de uitval plaatsvindt, hoe beter het resultaat zal zijn.
Indien het defect zodanig groot is dat het niet overbrugt kan worden ( de N. facialis verdwijnt achter het bot in het oor) dient aan andere reconstructiewijze plaats te vinden. Om de tonus van het gelaat te herstellen wordt de zenuwstomp van de hoofdstam van de N. facialis juist voor het oor aangesloten op een deel van de tongzenuw. Deze zenuw geeft de tong namelijk een bepaalde rustspanning en zal deze rustspanning dan ook overdragen naar het gelaat. Voor herstel van de glimlach, zullen enkele afsplitsingen van de twee takken naar de bovenlip en mondhoek van de gezonde zijde, via een zenuwgreffe (n. suralis), naar identieke zenuwtakken van de aangetast zijde geleidt worden. Indien men lacht zal de gezonde zijde dus twee kanten commanderen en een glimlach in beide gelaatshelften ontstaan. Voor herstel van de oogsluiting dient een afzonderlijke procedure plaats te vinden, hetgeen hieronder bespoken zal worden.
- Uitval korter dan 9-12 maanden / Patient ouder dan 65 jaar
Afhankelijk van de biologische leeftijd van de patient zal in deze groep, ondanks dat de zenuwuitval pas zo kort bestaat, geen zenuw reconstructie plaatsvinden aangezien het zenuwherstel in deze leeftijdsgroep meestal zeer slecht is. Door verlies van huidelasticiteit klaagt deze leeftijdsgroep meestal van rustasymmetrie, last bij drinken, en onvoldoende oogsluiting met irritatie van het oog als gevolg.
Om de symmetrie in rust te herstellen en de stevigheid van de wang en ophanging van de mondhoek te bevorderen worden de weefsels onderhuids middels een soort pees opgehangen aan het jukbeen. Hierdoor kan deze gelaatshelft niet bewegen, maar zijn de klachten bij drinken meestal verdwenen doordat de wang niet meer afhangt en steviger is. Indien de patient enige beweging wenst, wordt een deel van de grote kauwspier gebruikt om de mondhoek te bewegen. De patient leert middels mimetherapie bij een kinesist, dat hij kan glimlachen door op de tanden te bijten.
De oogsluiting wordt hersteld door een goudgewichtje te plaatsen in het bovenste ooglid. Indien de wenkbrauw door verzakking op het bovenste ooglid drukt kan dit gecorrigeerd worden door de wenkbrauw in gewenst positie te fixeren.
- Uitval langer dan 12 maanden / Patient jonger dan 65 jaar
In dit geval zijn, door de langdurige beschadiging van de zenuw, de bijbehorende spieren eveneens onherstelbaar beschadigd. Aangezien dus zowel zenuw als spierweefsel vervangen dient te worden, wordt een spier uit het been naar het gelaat getransplanteerd, om de beweging van de mondhoek tijdens lachen te herstellen. Om te overleven, worden de bloedvaten van de spier onder de microscoop aangesloten op bloedvaten in het gelaat. De bijbehorende zenuw van de spier wordt aangesloten op enkele afsplitsingen van de twee takken van de N. facialis naar de bovenlip en mondhoek van de gezonde zijde. Hierdoor zal, indien men lacht aan de gezonde zijde, een analoge spiersamentrekking in de getransplanteerde spier aan de verlamde zijde ontstaan.
Voor herstel van de oogsluiting dient een afzonderlijke procedure plaats te vinden, hetgeen hieronder bespoken zal worden.
- Uitval langer dan 12 maanden / Patient ouder dan 65 jaar
De ingreep bij deze patiëntengroep is indien de biologische leeftijd van de patient het toestaat identiek aan behandelingsgroep 2, waarbij de uitval korter dan 12 maanden bestaat.
Correctie van het oogsluitingsmechanisme
Bij jonge patiënten kan veelal gebruik gemaakt worden van de grote kauwspier. Een kleine strip van deze spier, die boven het oor tegen de schedel gelegen is, wordt onderhuids getunneld en rond het oog gelegd. De patiënten leren dat zij het oog kunnen sluiten door een bijtbeweging te maken. Na verloop van tijd is het vaak mogelijk het oog te sluiten zonder deze beweging bewust te maken.
Bij ouderen is dit leervermogen vaak beperkter en wordt veelal gebruik gemaakt van een goudgewichtje dat in het bovenste ooglid geplaatst wordt. Goud is inert en veroorzaakt in staande houding, oogsluiting door zijn gewicht. De oogopeningsspier is niet aangetast en gaat dit tegen. Indien gewenst kan het oog dus gesloten worden. Soms is het noodzakelijk het onderste ooglid bijkomend te steunen, hetzij middel inbrengen van een pees of door lokaal het weefsel van het onderste ooglid op te spannen.
Complicaties
De belangrijkste complicaties, een nabloeding of infectie komen zelden voor. In principe wordt de gezonde zijde iets zwakker indien enkel zenuwtakjes aan deze zijde opgeofferd worden voor herstel van de aangedane zijde. Dit heeft als bijkomend voordeel dat het links-rechts verschil verminderd.
In sommige gevallen, is om ongekende redenen de zenuwrecuperatie onvoldoende waardoor het resultaat onbevredigend is. Een bijkomende correctie kan dan nodig zijn.
Wat men verder nog moet weten
Geen enkele vorm van N. facialis reconstructie betekent een 100% herstel van de normale funktie. Op welke leeftijd en met welke techniek dan de reconstructie dan ook uitgevoerd zal worden, er zal altijd een verschil zichtbaar blijven t.o.v. de gezonde zijde.